In de donkere maanden van het jaar hangen we onze straten en huizen vol met lampjes en kaarsjes. We snakken naar licht, want van licht worden we blij en krijgen we energie (althans, van zonlicht). Licht is ook belangrijk voor planten: dag in dag uit maken ze organische stoffen aan uit zonlicht, water en koolstofdioxide. Zouden ze dat niet doen, dan zouden alle dieren, inclusief wijzelf, niet kunnen leven op deze planeet. Daarom besteden we hieronder aandacht aan het haast heilige proces dat planten in staat stelt om dagelijks wonderen te verrichten: de fotosynthese.
Oorsprong
Fotosynthese bestaat al meer dan twee miljard jaar, maar nog altijd is het wetenschappers niet gelukt om het gehele proces te doorgronden. Planten zijn overigens niet de ‘uitvinders’ van de fotosynthese. Dat waren zeer waarschijnlijk de in het water levende cyanobacteriën of blauwalgen. Hieruit ontstonden weer andere fotosynthetiserende algensoorten. En later, waarschijnlijk zo’n 450 miljoen jaar geleden, ontwikkelden zich landplanten uit deze algen. Deze hebben zich uiteindelijk in allerlei maten en soorten over het land verspreid. Een aardig weetje is dat vóór de blauwalgen begonnen met hun fotosynthese, er geen organismen bestonden die zuurstof konden opnemen. Toen de blauwalgen ineens héél veel zuurstof gingen produceren, legde het leven op aarde bijna het loodje, omdat te veel zuurstof voor een heleboel micro-organismen giftig was.
Hoe werkt het?
Planten, algen en bacteriën beheersen de magische truc van het omzetten van licht, water en koolstofdioxide in zuurstof en suikers. Planten halen de benodigde koolstofdioxide via huidmondjes op hun blad uit de lucht en zuigen water uit de bodem met hun wortels. De fotosynthese vindt plaats in de bladgroenkorrels (chloroplasten) in de plantencellen in de bladeren en stengels. Daar vinden twee ketens van chemische reacties plaats: de lichtreactie en de donkerreactie.
Licht- en donkerreactie
In de lichtreactie splitsen planten met behulp van de lichtenergie het water (H2O) op in losse zuurstof- (O) en waterstofmoleculen (H). De energie die hierbij vrijkomt, wordt opgevangen door twee typen moleculen: ATP en NADPH. Deze moleculen fungeren als een soort oplaadbare batterijtjes.
De zuurstofmoleculen zijn bij de energieopslag niet nodig. Zij worden als ‘afval’ uitgescheiden via de huidmondjes op de bladeren. Wij, mensen, zijn blij met dat zuurstofafval, want daardoor kunnen we ademen!
De energie die in de ‘batterijtjes’ van de plant is opgeslagen, wordt vervolgens in de donkerreactie gebruikt om glucose te maken. Water wordt dan met koolstofdioxide verbonden. Glucose (suikers) is voor planten een belangrijke energiebron. Net als voor alle organismen, waaronder de mens, die planten eten.
Het licht vieren
Laten we wat vaker stilstaan bij de magie van de fotosynthese. En daarmee bij alle planten die het leven op aarde mogelijk maken. In het bijzonder wanneer we tijdens de donkere dagen bij elkaar kruipen om het licht te vieren rondom onze versierde kerstbomen. Bij Steck doen we dat met Wintergloed, want zo deden onze voorouders het ook. We vieren het licht, want zonder licht is er geen leven. Planten zijn de onmisbare schakel in dit systeem. Zorg daarom goed voor de planten in je huis, in je tuin en in je straat. Ook tijdens de feestdagen.
